Praca wywiera ogromny wpływ na dobre samopoczucie człowieka – to absolutnie pewne. Ci z nas, którzy swoją prace lubią, mają o wiele więcej sił witalnych niż ci, co jej nie znoszą. Gdy ktoś oddaje się zajęciu, którego nie cierpi albo które go nudzi, meczy się i jest skłonny do irytacji.
Wypalenie zawodowe jest to stan wyczerpania emocjonalnego jednostki, przejawiający się zmniejszonym zainteresowaniem pracą, obniżoną aktywnością oraz brakiem satysfakcji z wykonywanych czynności służbowych. Wypaleniu zawodowemu towarzyszy zazwyczaj obniżone poczucie dokonań osobistych, objawiające się przekonaniem o braku kompetencji zawodowych, niedostatecznej wiedzy. Osoba, która do tej pory świetnie radziła sobie z obowiązkami zawodowymi zaczyna nagle krytykować swoje umiejętności, poddaje w wątpliwość zasadność dalszej pracy, traci motywacje i wiarę w siebie. Do tego dochodzi nieraz poczucie bezsensu istnienia, brak kreatywności i chęć ucieczki. Wypalenie zawodowe jest wynikiem „wypalania się” czyli stresu występującego na skutek przepracowania. Występuje najczęściej w zawodach wymagających intensywnych kontaktów z ludźmi, wśród psychologów, pedagogów, lekarzy, nauczycieli, pielęgniarek i innych. Osoby, które doznają syndromu wypalenia zawodowego mogły być przedtem pracoholikami.
Wypaleniu sprzyja brak asertywności. Szefowie doskonale wyczuwają, komu mogą wejść na głowę i dołożyć więcej obowiązków. Ludzie, którzy boją się utraty pracy, tyrają jak woły i coraz szybciej chodzą w kieracie. Należ pamiętać ze w niektórych sytuacjach NIE jest właściwą odpowiedzią.
Według Christiny Maslach istnieją 3 składniki zawodowego wypalania się:
• emocjonalne wyczerpanie – uczucie pustki i odpływu sił wywołane nadmiernymi wymaganiami psychologicznymi i emocjonalnymi jakie stawiała przed pracownikiem praca (bądź sam stawiał sobie takie nierealistyczne wymagania wobec własnych możliwości)
• depersonalizacja – poczucie bezduszności, bezosobowości, cyniczne patrzenie na innych ludzi, obniżenie wrażliwości wobec innych
• obniżenie oceny własnych dokonań – poczucie marnowania czasu i wysiłku na swoim stanowisku pracy.
Przyczyny wypalenia zawodowego:
• uwarunkowania środowiska
• zachwiane poczucie własnej wartości
• trudności w kontrolowaniu i opanowywaniu własnych emocji
• tendencje do nadmiernej rywalizacji
• przedmiotowe traktowanie innych
• przepracowanie
• brak sukcesów utrata nadziei
• wyczerpanie, niechęć do ludzi, apatia, złość
• zwiększone starania by być solidnym
• bezradność
• niepewność w kontaktach z innymi
• niska samoocena
• brak satysfakcji z pracy
• zbyt wiele obowiązków
• niskie wynagrodzenie
Lecz za główną przyczynę wypalenia zawodowego podaje się stres w miejscu pracy
Objawy wypalenia zawodowego:
a) fizyczne
• dominujące poczucie zmęczenia,
• zaniedbywanie aktywności fizycznej,
• zakłócenia snu,
• utrata wagi i zaburzenia apetytu,
• obniżenia potrzeb seksualnych,
• nadużywanie alkoholu, leków, palenie tytoniu,
• częste choroby bez rozpoznawalnych przyczyn.•b) emocjonalne i behawioralne
• trudności w relaksowaniu się,
• utrzymujące się poczucie znużenia,
• obniżony nastrój,
• stała obecność negatywnych postaw i myśli,
• długotrwałe resentymenty lub urazy wobec innych ludzi,
• regularnie występujące poczucie osamotnienia lub izolacji,
• nawracające leki,
• poczucie pustki i brak celów.
b) rodzinne i społeczne
• obniżenie zainteresowania członkami rodziny,
• łatwiejsze wpadanie w irytacje lub złość na członków rodziny,
• spędzanie większej ilości czasu poza domem,
• opór przed wspólnym wypoczynkiem,
• nadmierne oglądanie telewizji jako sposób ucieczki od problemów.
c) związane z pracą
• utrata zapału,
• poczucie że wciąż brakuje na coś czasu,
• obawy i opór przed codziennym wyjściem do pracy,
• rosnące poczucie niekompetencji,
• narastające niezadowolenie z pracy,
• utrzymująca się złość i pielęgnowanie urazów do przełożonych, kolegów i•współpracowników,
• potrzeba częstego patrzenia na zegarek,
• trudności w wyrażaniu opinii,
• schematyczne traktowanie swoich podopiecznych,
• niezdolność do podejmowania decyzji.
Trzeba podkreślić, że fakt wystąpienia niektórych objawów nie oznacza, iż osoba narażona jest na niebezpieczeństwo wypalenia zawodowego. Z drugiej strony, należy uświadomić sobie, że wypalenie nie pojawia się tylko wtedy, gdy zaistnieją wszystkie typy symptomów. Istnieje skomplikowana relacja między indywidualnymi predyspozycjami a nasileniem się poszczególnych objawów wypalenia.
Fazy wypalenia zawodowego:
• stadium fizjologiczne – objawy: uporczywe niedomaganie, bóle pleców, utrata apetytu lub nagłe jego polepszenie, senność, odczuwanie krańcowego zmęczenia;
• stadium społeczne – objawy: powtarzające się stany irytacji, okresy bezczynności, niepewność w kontaktach z ludźmi, dystansowanie się od nich, pretensje i żale do innych;
• stadium intelektualne – objawy: osoba działa jak przeciążony komputer: przestaje przyjmować i przekazywać informacje, pojawiają się zaburzenia w myśleniu logicznym, w mowie i piśmie;
• stadium psycho-emocjonalne – objawy: nuda, ucieczka w alkohol, narkotyki, pigułki, nadmierne wydatki, lekceważenie krytycznych terminów wykonywania zadań, zatrata poczucia ryzyka i odpowiedzialności;
• stadium duchowe – stan określany mianem dna: utrata wiary w fundamentalne zasady i wartości, brak zainteresowania innymi ludźmi, podejmowanie tylko powierzchownych interakcji z innymi osobami, poczucie wewnętrznej martwoty.
Jak zapobiegać wypaleniu?
Aby uniknąć wypalenia w wymiarze psychicznym, powinieneś często upewniać czy się to co robisz nadal jest ciekawe, czy nadal sprawia ci przyjemność. Musisz pamiętać o tym, że zasoby twojej energii psychicznej są ograniczone- nie dopuść zatem do ich wyczerpania. Pomocne w tym zakresie są zachowanie asertywne- inni chętnie obarczają nas dodatkowymi zadaniami, konsumując tym samym naszą energię. Aby uchronić się przed tym, niezbędna jest umiejętność mówienia “nie” kiedy nie masz ochoty angażować się w jakieś kolejne przedsięwzięcia, w przeciwnym wypadku nieuchronnie grozi ci niebezpieczeństwo wypalenia.
Jeżeli masz poczucie, że zagraża ci wypalenie lub utraciłeś już zdolność odczuwania przyjemności ze swojej pracy, pomocne mogą być dla cienie następujące rady:
• Poddaj weryfikacji swoje cele i priorytety;
• Oceń czy wymagania, które stoją przed tobą, korespondują z twoimi celami;
• Przeanalizuj swoje możliwości w zakresie sprostania tym wymaganiom;
• Jeżeli odczuwasz nadmiar obowiązków, dokonaj ich redukcji poprzez wycofanie się z pewnych zadań;
• Jeżeli kontakty z otaczającymi ludźmi kosztują cię zbyt wiele energii, postaraj się zwiększyć dystans wobec otoczenia. Masz prawo bronić się przed nadmierną eksploatacją emocjonalną czy psychiczną;
• Usprawnij swoje umiejętności w zakresie radzenia sobie ze stresem;
• Sprawdź, które obszary twoje życia- praca, rodzina, etc.-generują stres i postaraj się to zmienić, rozwiązać istniejące problemy, zredukować stres;
• Skorzystaj z pomocy rodziny lub przyjaciół w uporaniu się ze stresem;
• Upewnij się czy prowadzisz zdrowy styl życia:
• Dostarczasz sobie odpowiednią ilość snu i wypoczynku;
• Czy twoja dieta jest właściwa, zrównoważona, dostarcza ci niezbędnych składników;
• Dostarczasz sobie wystarczająco dużo aktywności fizycznej;
• Czy nie nadużywasz kawy lub alkoholu;
• Poszukaj odpowiedniego dla siebie hobby to doskonale regeneruje umysł;
• Przyznaj sobie prawo do wypoczynku, relaksu, przyjemności.
Wypalenie zawodowe jest konsekwencją długotrwałego stresu. Pojawia się, gdy ciągłe przeciążenie psychiczne staje się dla nauczyciela trudnością nie do przezwyciężenia. Skutki wypalenia niekorzystnie oddziałują zarówno na współpracowników, jak i rodzinę, dlatego poszukiwanie wszelkich sposobów zapobiegania temu zjawisku jest zadaniem priorytetowym. Wśród wielu skutecznych metod radzenia sobie ze stresem proponuję: relaksację przy muzyce, aktywność fizyczną.
Z rozważań wynika, że nie ma jeszcze jednej uniwersalnej koncepcji na temat przyczyn i skutków wypalenia zawodowego. Można jedynie przyjąć, że syndrom negatywnego zjawiska jest wypadkową czynników związanych z charakterem pracy oraz cechami osobowości.
ŁATWOPALNI
Jeszcze 20 lat temu syndrom wypalenia zawodowego wiązano tylko z niektórymi profesjami, które wymagały silnego zaangażowania emocjonalnego w sprawy innych ludzi, a więc miał dotyczyć nauczycieli, psychologów, pracowników socjalnych, duchownych, lekarzy, policjantów. Ale świat wokół nie stoi w miejscu – ciche, przytulne gabinety w wielu branżach zostały zastąpione przez hale, tak zwane open space (otwarte przestrzenie). Coraz częściej pracujemy w zespołach i bez przerwy jesteśmy z kimś w kontakcie, jeśli nie osobiście, to za pośrednictwem komórki. wypalić się więc może w zasadzie każdy: menedżer, księgowy, dziennikarz, copywriter w agencji reklamowej, ale i młody człowiek sprzedający hamburgery. To, czy pracownik się wypali, zależy od uwarunkowań zewnętrznych: charakteru wykonywanej pracy (na ile jest stresująca), jak traktowany jest przez pracodawcę (kultura korporacyjna).
To, czy wypalenie nastąpi, zależy od układu wielu czynników osobistych i środowiskowych.
Jako szczególnie ważne w budowaniu syndromu wymienia się:
• stawianie sobie wysokich wymagań przy niewielkich możliwościach wpływu
na sytuację;
• działania niezgodne ze swoimi wartościami, nadmiarowe zachowania
agresywne lub uległe w różnych rolach (dom, praca, sytuacje społeczne);
• życzeniowa interpretacja wydarzeń, nadmierna racjonalizacja, defensywna
postawa wobec trudności, wyolbrzymianie porażek;
• brak lub mała dbałość o swoje ciało, dietę, ćwiczenia fizyczne, rytm snu,
relaks i podstawową higienę;
• perfekcjonizm i nadodpowiedzialność;
• zaniedbywanie rozwoju zawodowego;
• brak partnerskich relacji i systemu wsparcia, zaniedbywanie intymności,
sztywność ról;
• brak lub słaba organizacja czasu prywatnego i czasu pracy.
Jeśli chcesz cieszyć się długo satysfakcjonującym życiem zawodowym i osobistym, zadbaj koniecznie o to, żeby żyć i działać w zgodzie z wyznawanymi wartościami, wysypiaj się i wypoczywaj, odpuścić sobie perfekcjonizm i nadodpowiedzialność, dbaj o swój rozwój osobisty i zawodowy, dbaj o partnerskie relacje i system wsparcia, organizuj sobie czas prywatny oraz czas zawodowy a przede wszystkim zadbaj koniecznie o równowagę między swoim życiem prywatnym i zawodowym. Wtedy i w jednym i drugim obszarze będziesz odnosić same sukcesy.
Comments are closed.