Przedsiębiorstwo podczas prowadzenia swojej działalności może wybrać różne style działania. Kluczem do sukcesu w zarządzaniu firmą jest zrozumienie, jak od środka funkcjonuje system działania przedsiębiorstwa. Problematyczne jest jednak i to, że każda firma może funkcjonować wedle zupełnie innych, zmiennych w czasie zasad i reguł. Ich zebranie w jedną całość, przeanalizowanie, a następnie również zrozumienie, nie należy do rzeczy prostych.
Główny cel działania przedsiębiorstwa
Pierwszym krokiem do celu jest wyodrębnienie głównego celu działania przedsiębiorstwa. Generalnie, można powiedzieć, że przedsiębiorstwo jest aktywne gospodarczo i jest nastawione na osiągnięcie jak największego zysku – z produkcji, czy też ze świadczenia usług. Przedsiębiorstwo posiada samodzielność ekonomiczną i finansową, dzięki którym podejmuje decyzje ekonomiczne samodzielnie, ponosząc ich koszt i ryzyko, ale też jednocześnie – zagarniając dla siebie wszelkie efekty takiej działalności. Nadwyżka finansowa wypracowana w toku funkcjonowania firmy, pokrywa wszelkie wydatki. Pozostała jej część jest rozdysponowana pomiędzy właścicieli przedsiębiorstwa lub przekazana na potrzeby inwestycyjne. W każdym przedsiębiorstwie jego system działania opiera się na podejmowaniu podstawowych decyzji ekonomicznych. Aby móc ich dokonać, firma i pracownicy jej określonego działu realizują rachunek ekonomiczny. Tylko on umożliwia racjonalną i trafną ocenę każdego zachowania i działania, z punktu widzenia kosztów, opłacalności i przychodów.
Osobowość prawna i zdolność przedsiębiorstwa do dokonywania czynności prawnych jest wyrazem jego odrębności ekonomicznej na rynku.
Elementy systemu zarządzania
Każda organizacji rozpatrywana jako system zawiera następujące podsystemy:
• Układ decyzyjny (sterujący, regulacyjny, zarządzania) – którego zadaniem jest analizowanie otoczenia i wnętrza organizacji, oraz podejmowanie decyzji odnoszących się do celów i misji, oraz sposobów i programów ich realizacji. Regulacji dokonuje on poprzez modyfikację odpowiednich bodźców, powodujących wyrównanie odchyleń od normy (ustalonych celów) powstałych w trakcie działania systemu. Obejmuje on stanowiska kierownicze, ustalenia hierarchiczne (strukturę organizacyjną), podział władzy.
• Układ wykonawczy, który realizuje postawione przez układ zarządzania zadania. Zadaniem jego jest przetwarzanie materiałów, surowców, i innych zasobów w ich fazach technologicznej obróbki. Obejmuje komórki bezpośrednio produkcyjne, komórki wykonawcze, służby pomocniczo-obsługowe, i inne mające bezpośredni wpływ na funkcjonowanie procesów transformacji (przetwarzania) zasobów i realizację usług.
• Podsystem informacyjny – niezbędny składnik sprawnego funkcjonowania organizacji, ponieważ, jak wspomniano już wcześniej, wymiana informacji jest warunkiem prawidłowego współdziałania. Rolą systemu informacyjnego jest zaspokajanie potrzeb informacyjnych decydentów, gdyż aby podjąć właściwą decyzję muszą oni posiadać niezbędne do jej podjęcia informacje1. System informacyjny jest układem integrującym technologię i działania ludzkie w organizacji..
Kapitał, praca i ziemia
Trzy wartości najważniejsze w każdym systemie działania przedsiębiorstwa to kapitał, praca i ziemia. Brak chociażby jednego z wymienionych składników powoduje, że firma nie może prowadzić swej działalności na rynku skutecznie i efektywnie. Praca, ziemia i kapitał są postrzegane jako trzy podstawowe czynniki działalności gospodarczej. W momencie uruchomienia przez firmę wszystkich tych czynników, możliwe jest prawidłowe wykorzystanie jej potencjału w działalności rynkowej.
Najważniejszą personą w przedsiębiorstwie jest właściciel, bądź też osoba menadżera, który zaangażowany jest w proces kreatywny w firmie. To w jego gestii leży inicjowanie i uruchamianie działalności gospodarczej, wdrażanie innowacji o charakterze techniczno-organizacyjnym, czy też podejmowanie najbardziej kluczowych decyzji związanych z działalnością rynkową przedsiębiorstwa. Jednocześnie, to osoba menadżera firmy lub jej właściciela, podejmuje niezbędne ryzyko, które wiąże się z działalnością gospodarczą oraz innowacjami.
Priorytety w działaniu przedsiębiorstwa
Systemy działania przedsiębiorstwa mogą być różne, a w teorii ekonomii można znaleźć ich co najmniej kilka przykładów. Najbardziej znany w chwili obecnej jest neoklasyczny model przedsiębiorstwa prywatnego. Taki system przedsiębiorstwa ma jeden poważny priorytet, a mianowicie maksymalizację zysku. Model ten opiera się na idei doskonałej konkurencji. Oznacza to, że przedsiębiorstwo działające w warunkach konkurencji nie ma żadnego wpływu na cenę. Niemniej jednak, może ono wpływać na poziom zysku. Może maksymalizować zysk na jednostkę produkcji, dokonując sukcesywnego obniżenia kosztów wytwarzania. Jednocześnie, w jego gestii leży maksymalizacja zysku przez zwiększenie produkcji i sprzedaży.
Zupełnie inny model działalności występuje w przypadku, gdy firma w pewien sposób może oddziaływać na kształtowanie ceny i może maksymalizować zysk przez jej podwyższanie w danym okresie czasu.
Zysk jako priorytet w działalności gospodarczej funkcjonuje już od wczesnego okresu rozwoju gospodarki kapitalistycznej. Do tej pory, nawet we współczesnych, zarządzanych bardzo nowocześnie, przedsiębiorstwach prywatnych, niezależnie od rozmiaru, dążenie do pozyskania zysku jest celem samym w sobie. Każdy pracownik przedsiębiorstwa powinien współdziałać w kierunku wypracowania zysku. Z kolei, w dużych przedsiębiorstwach, zwłaszcza w korporacjach, czy też spółkach akcyjnych, mających oddzielenie własności od zarządzania, maksymalizacja zysku nie koniecznie musi być nadrzędnym celem działalności. Zysk może nie odgrywać żadnej roli w przypadku przedsiębiorstw publicznych, takich jak spółdzielnie czy samorządy terytorialne. One są nastawione raczej na spełnianie potrzeb różnych grup społecznych niż na osiąganie zysku. Już w tym przypadku, czyli w zakresie priorytetów przypisanych do różnych przedsiębiorstw i organizacji, widać różnice w systemach działania przedsiębiorstw. Zrozumienie ich opiera się na scharakteryzowaniu przedsiębiorstwa. Nie ulega wątpliwości, że każde przedsiębiorstwo w mniejszym bądź większym stopniu dąży do zysku, ale nie jest absolutnie konieczne to, aby zysk był jedynym priorytetem, do którego dąży firma.
Zysk powinien być utożsamiany z nadwyżką przychodów nad wydatkami, ale nie jest to równoznaczne z maksymalizowaniem tej nadwyżki za wszelką cenę. Nie można tego czynić kosztem interesów nabywców lub innym kosztem społecznym.
Jeden cel – mało nowoczesna koncepcja
Współcześni fachowcy w dziedzinie zarządzania twierdzą, że przedsiębiorstwo nie może funkcjonować jedynie w oparciu o dążenie do jednego celu. Nie jest to korzystne ekonomicznie. Przyjmuje się, że każde przedsiębiorstwo powinno realizować pewien zbiór celów w trybie równoległym. Oprócz zysku, do celów przedsiębiorstwa zalicza się:
• Ekspansję na nowe rynki zbytu,
• Podwyższanie kwalifikacji i motywowanie pracowników,
• Poprawę warunków pracy,
• Powiększanie majątku przedsiębiorstwa,
• Wzrost poziomu technicznego,
• Wzrost produkcji, pod względem ilościowym i jakościowym,
• Poprawę efektywności gospodarowania.
Przedsiębiorstwo powinno dążyć do wszechstronnego rozwoju, w sposób trwały i sukcesywny, ale cel ten wymaga od przedsiębiorcy osiągnięcia wszystkich efektów, które można wpisać w pojęcie jego rozwoju. Z tego też względu, przedsiębiorstwo nie może dążyć tylko i wyłącznie do maksymalizowania zysku, ale do osiągnięcia całej wiązki celów. Co więcej, owa wiązka celów powinna być w miarę możliwości uniwersalna, co oznacza, że można ją wykorzystać niezależnie od ustroju społeczno-gospodarczego i modelu, w którym przyszło mu funkcjonować. Uniwersalność celów strategicznych przedsiębiorstwa sprawia, że jeśli zrozumiemy już tryb działania jednej firmy, to z drugą przyjdzie nam o wiele łatwiej. Drugą cechą wiązki celów jest to, że powinna być ona postulatywna, czyli ma ona realizować cele, zapewniające przedsiębiorstwu trwały i w miarę wszechstronny rozwój.
Skład wiązki celów powinien być zmienny w czasie, ponieważ zmienne są warunki funkcjonowania przedsiębiorstwa. Czasem realizowanie niektórych celów w danym czasie jest całkowicie nieuzasadnione ekonomicznie, a nawet mogą stać one w opozycji do innych celów, wchodzących w skład wiązki priorytetów przedsiębiorstwa.
Faktyczne cele przedsiębiorstwa
Firma może mieć zapisane w swoim statucie cele, których jednak w toku działalności nie realizuje, albo realizuje je w niepełnym wymiarze. Cele faktyczne przedsiębiorstwa są realizowane w zależności od wielu czynników, do których zalicza się:
• Możliwości przedsiębiorstwa,
• Środki w dyspozycji,
• Motywację pracowników,
• Presję i sankcje istniejące w otoczeniu firmy.
• Jeśli czynniki te oddziałują na przedsiębiorstwo, może realizować swoje cele, albo wręcz przeciwnie- nie może tego dokonać.
• Popularne wiązki celów
• Cele zbiorcze polskich przedsiębiorstw na ogół dotyczą takich kwestii jak:
• Umacnianie pozycji przedsiębiorstwa na docelowym rynku – można to osiągnąć poprzez eksport i zwiększenie sprzedaży dla odbiorców krajowych,
• Dopasowanie profilu produkcji do zmieniających się potrzeb docelowych odbiorców,
• Wdrożenie do działalności przedsiębiorstwa nowatorskich technologii i nowoczesnych systemów zarządzania,
• Dążenie do wzrostu efektywności gospodarowania, a tym samym do poprawy wyników finansowych,
• Przystosowanie przedsiębiorstwa do procedur, które obowiązują w całej Unii Europejskiej – mowa tu przede wszystkim o normach zarządzania jakością itp.,
• Powiększanie majątku produkcyjnego przedsiębiorstwa, które można pozyskać poprzez efektywne inwestowanie,
• Dążenie do poprawienia warunków bezpieczeństwa pracy,
• Wzrost zarobków uzyskiwanych przez pracowników przedsiębiorstwa,
• Ochrona środowiska naturalnego,
• Zmiana mentalności pracowników przedsiębiorstwa w zakresie odpowiedzialności za jego wyniki.
Zrozumienie systemu działania przedsiębiorstwa, jak widać, obejmuje przede wszystkim określenie podstawowych jego celów. Trzeba przy tym pamiętać, że przedsiębiorstwo nie ma tylko jednego celu do spełnienia, choć większość z nas tak myśli. Celem tym najczęściej jest zysk, ale nie zauważamy, że przedsiębiorstwo realizuje i inne cele, które łącznie składają się na cel istnienia przedsiębiorstwa na rynku. Wiązka celów, jakie realizuje każda firma wiele wnosi do systemu działania przedsiębiorstwa, a właściwie go definiuje. Można więc śmiało powiedzieć, że system działania przedsiębiorstwa to inaczej zestaw jego celów. Jeśli będziemy potrafili zidentyfikować je wszystkie, bez trudu zrozumiemy, w jaki sposób działa i do czego tak właściwie dąży firma.
Problematyczne dla wielu polskich przedsiębiorstw jest niestety to, że nie mogą efektywnie dążyć do rozwoju, ponieważ posiadają ku temu niewystarczające środki. Wypracowany dochód jest przeznaczany na pokrycie bieżących zobowiązań firmy, nie zaś na inwestycje, nawet te najbardziej niezbędne. Przez to wiele firm w ogóle się nie rozwija i w taki sposób kończy „żywot rynkowy”. Nie będąc w stanie konkurować z prężnie rozwijającymi się przedsiębiorstwami na rynku, bankrutuje i kończy swą działalność rynkową. Jedynie przedsiębiorstwa inwestujące w innowacje będą w przyszłości istnieć na rynku, razem z nowo otwieranymi firmami. Mechanizmy rządzące działalnością firmy są skomplikowane i ich zrozumienie wymaga posiadania pewnej, specjalistycznej wiedzy.
Comments are closed.